Φωνολογική επίγνωση: Τι είναι - Υλικό φωνολογικής αποκατάστασης

Ακούμε συνεχώς για τη φωνολογική επίγνωση και τη φωνολογική αποκατάσταση. Τι εννούμε με τους όρους αυτούς; Πόσο σημαντικές είναι για τους μαθητές των πρώτων τάξεων, αλλά και για εκείνους με δυσλεξία; Παρακάτω σας ετοίμασα σύντομο θεωρητικό υπόβαθρο για τη φωνολογική επίγνωση, καθώς επίσης και πλούσιο υλικό για τη φωνολογική αποκατάσταση.

Η φωνολογική επίγνωση αφορά την ικανότητα των παιδιών να αναγνωρίζουν και να μπορούν να χειρίζονται κατάλληλα τα γλωσσικά συστατικά της γλώσσας (φωνήματα, συλλαβές, λέξεις, κλπ).

Η φωνολογική επίγνωση στην ελληνική γλώσσα αποτελείται από 3 επίπεδα, τα οποία είναι τα εξής:

• φωνημική επίγνωση

Αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου αφενός μεν να έχει συνειδητοποιήσει ότι οι λέξεις στον προφορικό λόγο αποτελούνται από φωνημικά δομικά στοιχεία, αφετέρου δε να μπορεί να χειρίζεται τα στοιχεία αυτά. Με άλλα λόγια, τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τις φωνημικές διαφορές των λέξεων, με βάση τις οποίες, προσδιορίζεται η ταυτότητά τους. Για παράδειγμα, στις λέξεις "πόδι" και "ρόδι" το παιδί θα πρέπει αρχικά να αναλύσει τις λέξεις σε φωνές ( /π/ /ο/ /δ/ /ι/ και /ρ/ /ο/ /δ/ /ι/ ) αλλά και να αντιληφθεί πως η διαφορά σε αυτές τις δύο λέξεις είναι ανάμεσα στις φωνούλες /π/ και /ρ/ .

• συλλαβική επίγνωση

Αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να μπορεί να χωρίσει μια προφορική λέξη σε επιμέρους τμήματα (συλλαβές), καθώς επίσης και να μπορεί να αναλύει και να συνθέτει τις συλλαβές της κάθε λέξης. Για παράδειγμα, ένα παιδί πρέπει να είναι σε θέση να χωρίσει σε κομμάτια τη λέξη "παράθυρο" (/πα/ /ρα/ /θυ/ /ρο/ )

• Λεξική επίγνωση
  

Αναφέρεται στην ικανότητα των παιδιών να κατανοήσουν την έννοια της λέξης και στη συνέχεια των συλλαβών της. Η λέξη είναι μια ανεξάρτητη μονάδα του λόγου, η οποία φέρει νοηματικό περιεχόμενο.

Στο σημείο αυτό να αναφέρω καθαρά βιβλιογραφικά πως υπάρχει και το επίπεδο της επίγνωσης για τα τμήματα της συλλαβής, αλλά εδώ δε θα το χρησιμοποιήσουμε, διότι οι έρευνες δεν παρουσιάζουν πλήρη εφαρμογή στα ελληνικά δεδομένα.

Με τον όρο φωνολογική αποκατάσταση, εννοούμε την διδακτική παρέμβαση με στόχο την αποκατάσταση της φωνολογικής επίγνωσης. Για παράδειγμα ένας μαθητής μπορεί να παρουσιάζει σύγχυση ανάμεσα στο /θ/ και το /φ/. Έτσι, ο εκπαιδευτικός καλείται να πραγματοποιήσει παρέμβαση και στα τρία επίπεδα της φωνολογικής επίγνωσης και να αποκαταστήσει τη δυσκολία που έχει ο μαθητής στη φωνούλα /θ/, στη φωνούλα /φ/ και στο διαχωρισμό μεταξύ αυτών.

Παρακάτω ακολουθεί πλήρης οδηγός με δραστηριότητες για την φωνολογική αποκατάσταση του Θθ. Πατήστε πάνω στην εικόνα για να μεταφερθείτε στην πλατφόρμα από όπου θα μπορέσετε να κατεβάσετε δωρεάν τον οδηγό αποκατάστασης.

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Φφ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Δδ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Σσς μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Ββ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Γγ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Xx μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Ρρ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Ψψ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί:

Για τη φωνολογική αποκατάσταση του Ζζ μπορείτε να βρείτε τον πλήρη οδηγό δραστηριοτήτων πατώντας πάνω στην εικόνα που ακολουθεί: